U procesu stvaranja i razvijanja „ekološke svijesti“, nacionalni parkovi imaju veoma značajnu ulogu, ne samo zbog uloge u zaštiti prirodnog naslijeđa, već posebno na planu informisanja i edukacije. U Nacionalnim parkovima u najvećoj mjeri vladaju zakoni prirode; parkovi su osnovani da bi se štitila prirodna dinamika jednog prostora. Rađanje, rast i umiranje – vječni prirodni ciklus tu može jasno biti viđen, a ljudi mogu iznova otkrivati njegove zakone. Nacionalni parkovi štite prirodno, kao i kulturno-istorijsko naslijeđe, za sadašnje i buduće generacije. Najvažniji zadatak nacionalnih parkova je zaštita prirodnih procesa. Mada je osnovna uloga nacionalnih parkova zaštita, oni ne isključuju ljude. Naprotiv- posjetioci su dobrodošli; oni koji prihvataju pravila parka i shvataju važnost i potrebu zaštite. U parku možete osjetiti prirodu svim svojim čulima i razvijati duboku, ličnu vezu sa prirodom – tako važnu za razumijevanje složenih prirodnih procesa. Uporedo sa očuvanjem prirode, edukacija je jedan od najvažnijih zadataka nacionalnih parkova.
Nacionalni park „Sutjeska“ se nalazi na jugoistoku Bosne i Hercegovine, na granici sa Crnom Gorom obuhvatajući dijelove monumentalnih planinskih masiva Maglića, Volujaka i Zelengore. Iako je osnovni motiv proglašenja našeg najstarijeg nacionalnog parka bila zaštita kulturno-istorijskog naslijeđa vezanog za događaje iz Drugog svjetskog rata (istorijska Bitka na Sutjesci 1943. godine), ipak se vrijednost brojnih prirodnih znamenitosti od početka nametnula kao ravnopravna, da bi u posljednje vrijeme stekla primat. Izražen reljef, velika visinska amplituda (500–2386 m), raznovrsna geološka građa, te geografski položaj na granici uticaja submediteranske i planinske kontinentale klime, doprinijeli su tome da je ovo područje u pogledu biodiverziteta, endemizma i reliktnosti jedno od najbogatijih u BiH. Posebnu vrijednost čine brojni hidrografski fenomeni kao što su glacijalna jezera Zelengore (Bijelo i Crno jezero, Orlovačko jezero, Donje i Gornje Bare), impozantni kanjoni Sutjeske i Hrčavke, vodopad Skakavac (72 m), ali i nepregledna šumska prostranstva od kojih je, svakako, najvrijednija prašuma Perućica. Imajući sve ovo u vidu, nije iznenađujuće što područje Nacionalnog parka od samih njegovih početaka pa do danas predstavlja poligon za naučna istraživanja u raznim oblastima, naročito u šumarstvu i u oblastu biodiverziteta.
O Sutjesci su pisali brojni naučnici i istraživači, mnogo je reportaža snimljeno, bezbroj riječi izgovoreno, ali ovaj vanredno lijepi i interesantni prostor uvijek ostaje nedovršena, nedopričana, čudesna bajka o prirodi, ljudima i istoriji. Mogu se o Parku reći osnovni podaci, ali je to samo suvoparan govor brojki i činjenica koje nešto govore o njegovim vrijednostima; prava ljepota i bogatstvo ovog područja može se jedino osjetiti u dubini njegovih tajanstvenih šuma, usponom na stjenovite litice Maglića i Volujaka, slušanjem umirujućeg žamora rijeke ili potoka, degustacijom vode iz hladnog i bistrog šumskog izvora, šetnjom u sumrak oko jezera na Zelengori, osluškujući zov divojarca ili srndaća… Ma koliko se trudili, dubinu i ljepotu osjećanja doživljenih u ovim prilikama, nemoguće je na bilo koji način opisati. To se, jednostavno, mora doživjeti.
Ipak, evo osnovnih podataka o Nacionalnom parku „Sutjeska“. Najstariji i najveći nacionalni park u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini proglašen je 13. januara 1962. godine i prostire se na 16.052,34 ha, a više od 66 odsto pokriveno je šumama, dok ostatak čine livade, pašnjaci i goleti. Nacionalni park “Sutjeska” često nazivaju Josemitom Balkana. Najviši vrh Bosne i Hercegovine, Maglić (2.386 m.n.v.), nalazi se na području Parka. Upravo zbog ljepote svojih vrijednosti i činjenice da se radi o netaknutoj prirodi, ovaj nacionalni park 2000. godine dospio je u II kategorijiu IUCN-a (Odjeljenja UN-a za zaštitu prirode i prirodnih dobara). U srcu Parka smješten je i strogo zaštićeni prirodni rezervat Perućica (1.434 ha), najočuvanija i najveća prašuma u Evropi, u kojoj je od osnivanja Nacionalnog parka strogo zabranjena bilo kakva intervencija i uplitanje čovjeka. Nije ni čudo što se ovo jedinstveno mjesto nalazi na Tentativnoj listi Svjetske baštine UNESCO-a. Na Zelengori se nalazi osam glacijalnih jezera, poznatih “gorskih očiju”, a tu su i impozantni kanjoni Sutjeske, Hrčavke, Jabučnice, bistrih planinskih rijeka koje su bogate potočnom pastrmkom. Veoma je dragocjen i bogat fond divljači, kao i rijetkih biljnih vrsta, od koji su mnoge endemske. Na području Nacionalnog parka nalaze se i mnogobrojni spomenici starije i novije istorije. Bitka na Sutjesci (Peta ofanziva, “Operacija Schwarz”) dešavala se od 15. maja do 15. juna 1943. godine na prostorima Crne Gore, istočne Hercegovine i istočne Bosne, a završne i najkrvavije borbe odigrale su se na području rijeke Sutjeske i planinama koje je okružuju. U spomen na tu veliku bitku, na Tjentištu je izgrađen Memorijalni kompleks, čiji je centralni dio Monumentalni spomenik, djelo akademskog vajara Miodraga Živkovića, kao i Spomen-kuća Bitke na Sutjesci, arhitektonsko remek djelo mladog beogradskog arhitekte Ranka Radovića. Nacionalnim parkom “Sutjeska” upravlja Javna ustanova Nacionalni park “Sutjeska”, sa sjedištem na Tjentištu. Član je EUROPARC-a.
